Antrenman biliminde esneklik; hareket edebilme oranı olarak açıklanmaktadır. Kapsamlı bir tanım yapacak olursak; sporcunun hareketlerini eklemlerinin müsaade ettiği ölçüde, açıda ve değişik yönlere doğru uygulayabilme yeteneği olarak tanımlanmaktadır. Esneklik sporda istenilen güce ulaşmak için önemli bir yer teşkil etmektedir. Dayanıklılık, kuvvet, sürat ve kondisyon gibi performansı belirleyici antrenman bileşenlerinden bir tanesidir ve her antrenman sürecinin önemli bir parçasını oluşturmaktadır.
Esneklik antrenmanları aslında iyi birer kuvvet antrenmanıdır. Yapılan zorlamalara karşı kasın göstermiş olduğu direnç o kasın kuvvetlenmesine sebep olmaktadır.
Vücuttaki her eklemin hareket edebilme açısı farklıdır ve kişiden kişiye değişiklik gösterir. Eklemlerin ve kasların doğrudan etkili olduğu faktörlerden dolayı bazı sporcular diğerlerine göre aynı hareketi daha mükemmel yapabilirler. Bu nedenle esneklik özel bir motorik özelliktir. Yaş, cinsiyet, kabiliyet gibi özellikler gerektirmeden tüm bireyler esneklik çalışması yapabilir. Çünkü esneklik çalışması yapmak için geçerli hiçbir engel bulunmamaktadır. Bu tür çalışmalar sportif başarı amacıyla yapılabileceği gibi hareketsiz bir yaşam tarzının meydana getirdiği olumsuzlukları önlemek açısından da yapılabilir. Üstelik bu tür bir yaklaşım için özel bir zamana da ihtiyaç yoktur. Örneğin çalışırken, televizyon seyrederken, kitap okurken, konuşurken ve ders dinlerken bile germe egzersizleri uygulanabilir.
Esneklik, spor türünün ihtiyaçlarına uygun optimal bir gelişim sağlamada, kuvvet ve hız gibi fiziksel faktörlerin ve tekniğin gelişiminde etkili olmaktadır. Sportif etkinliklerin başarısında eklem hareket genişliği önemlidir. Yapılan araştırmalarda her spor dalının ihtiyaç duyduğu esneklik miktarı ile esnekliği gerektiren eklemlerin farklı olduğu elde edilmiştir.
Esnekliğin Sınıflandırılması
Esneklik; aktif ve pasif esneklik, dinamik ve statik esneklik, genel ve özel esneklik olmak üzere üç farklı şekilde sınıflandırılabilmektedir.
Aktif Esneklik: Kas aktivitesi ile hareketin uygulanmasıdır. Diğer bir anlamda hareketin kas kuvveti ile yapılmasıdır. Aktif esneklikte kişi esnetilecek uzvunu kendi gücü ve gayreti ile esnetmeye çalışmaktadır. Başka bir tanımlama ise aktif esneklik çalışmaları, sporcuların herhangi bir dış yardım almadan kendi başına yaptığı ve hareketi yaptıran kasların sahip oldukları kuvvet ölçüsünde hareketliliği gerçekleştirebildiği çalışmalardır. Aktif esnetmeler sportif müsabakalarda sportif hareketleri kişinin kendisi yapmak zorunda olduğu için sportif branşlar açısından büyük bir önem taşmaktadır. Burada önemli olan sporcunun kendi başına bir eklemini hangi açılarda hareket ettirebildiğidir.
Pasif Esneklik: Pasif bir esnetme yöntemidir. Bu esnetme yönteminde dışardan bir yardım söz konusudur. Sporcular yardımla daha büyük eklem hareketliliğine ulaşabilirler. Bu yardım aletli, eşli ya da vücut ağırlığı olabilir. Araç ya da kişi yardımıyla esnetilecek uzuv ağrı sınırına kadar getirilmektedir.
Pasif hareketliliğin değeri aktif hareketlilikten daha büyüktür. Pasif harekette bir aktif çalışma mevcuttur. Antrenman metodu açısından pasif ve aktif hareketlilik gelişimi birlikte olmaktadır. Pasif ve aktif hareketlilik arasında kesin bir ayrım yoktur. Örneğin, bir jimnastikçi eşli veya kendi vücut ağırlığından yararlanarak yüksek değerde kalça hareketliliğine ulaşabilir. Burada pasif hareketlilik ortaya çıkmaktadır. Ayrıca aktif ve pasif hareketliliğin hareket teknikleri üzerinde düzeltici etkileri vardır. Eklem hareketliliği için pasif ve aktif hareketlilik aynı ölçüde etkilidir. Birinin diğerine üstünlüğü düşünülmemelidir.
Dinamik Esneklik: Dinamik esneklik ise futbolda topa vururken kalça ekleminin esnekliği gibi eklemlerin hareket ederken meydana getirebildiği en büyük açıdır. Genelde statik esneklikten daha büyüktür ve kas kullanımı daha yoğundur. Çalışma uygulanırken belli bir ritim ve hız vardır.
Statik Esneklik: Jimnastikte spagat oturuşunda olduğu gibi eklemlerin en son sınırına kadar açıldığı ve hareketsiz kaldığı noktadaki esnekliğini ifade etmektedir. Statik esneklikte eklemin durumu belli bir süre korunmakta ve bu uygulama süresinde yardımlı veya yardımsız yük verilerek bu pozisyonda belli bir süre beklenmektedir.
Genel Esneklik: Her sporcunun bütün vücut eklemlerinde bir sporun özel ihtiyaçlarını hesaba katmadan iyi bir mobiliteye sahip olması gerektiği gerçeğini tarif etmektedir. Böyle bir esneklik antrenmanda ihtiyaçtır ve esasen ilgili sporun elementlerini ve özel olmayan egzersizlerini yapmada ve değişik antrenman görevlerini yapmada sporcuya yardımcı olmaktadır. Esneklik genelde relativdir ve genel esneklikte sporcular spor yapmayanlardan daha üstündür.
Özel Esneklik: Eklem ve spora özel kaliteyi ifade etmektedir. Engelli koşularda kalça eklemi, jimnastikte omurga, artistik buz pateninde diz eklemi gibi hareket akışı içerisinde kullanılan belli eklemlerin çalıştırılmasıdır.
Esneklik Yöntemleri
Statik Esnetme Yöntemi
Dinamik esnetme yönteminde esnetilecek uzuv ağrı sınırına kadar hareket ettirilir ve bu noktada beklemeksizin ilk pozisyona geri dönülür. Hareket aynı tarzda sürdürülür. Dinamik esnetme yönteminin diğer tekniklere oranla bir takım avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır.
Dinamik Esnetme Yöntemi
Statik esnetme yönteminde esnetilecek uzuv ağrı sınırına kadar esnetilir ve ağrının ilk hissedildiği noktada en az 3 saniye beklenildikten sonra tekrar başlangıç pozisyonuna gelinir. Dinamik esnetme yönteminde olduğu gibi statik esnetme yönteminin de bir takım avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır.
PNF Esnetme Yöntemi
P.N.F. kelimesi; Proprioceptive Neuromuscular Facilitation kelimelerinin baş harflerinden oluşmaktadır. 1946 – 1951 yıllarında Amerika Birleşik Devletlerinde Kabat-Kaiser Enstitüsünde incelenmiştir. P.N.F. esnetme yöntemi, duyu alıcılar vasıtasıyla sinir-kas ilişkisini ve çalışmasını düzenleyen, geliştiren ve hızlandıran bir esneklik çalışma yöntemidir. P.N.F. esnetme yöntemi, önceleri fizyoterapi alanında eklemlerdeki limitasyonların giderilmesinde kullanılan bir teknik iken son yıllarda sportif alanda da esnekliğin geliştirilmesi amacıyla kullanılmaya başlanmıştır. Bu yöntem esneklik gelişimi açısından diğer tekniklerden daha verimli ve avantajlıdır.
Esneklik Çalışmalarının Olumlu Etkileri
· Vücut, zeka ve benliği birleştirir,
· Stresten korur,
· Daha rahat hareket etmemize olanak sağlayarak koordinasyonu sağlar,
· Kasları gevşetir,
· Kişisel disiplini sağlar,
· Postürü düzeltir ve vücut simetrisini sağlar,
· Sırt ve kas ağrılarını önler,
· Hareket alanını genişletir,
· Fiziksel ve sportif becerileri geliştirir,
· Kas sakatlıklarını önler,
· Egzersiz yapmaktan hoşlanmayı sağlar,
· Kan dolaşımını hızlandırır,
· Vücudun zihinsel olarak gevşemesine yardımcı olmaktadır.
Sağlık ve Egzersiz Dolu Günler Dilerim..